سید فضل الله راوندى

سید فضل الله راوندى (۵۷۱-۴۸۳ ق) از علماى بزرگ شیعه در قرن ششم هجرى و از شاگردان شیخ طبرسی بود. نام وی پیوسته در کتاب های تراجم و علم رجال با احترام یاد می شود. او از اساتید ابن شهر آشوب و منتجب الدین رازی بوده است. کتاب النوادر از تألیفات اوست.

ولادت و خاندان

سید ابوالرضا ضیاء الدین فضل الله بن على بن عبید الله حسنى راوندى در یکی از شهرهای اطراف کاشان به نام راوند به دنیا آمد. آیت الله مرعشى نجفى با استناد به مشجرات قدیمى، سال ولادت او را ۴۸۳ قمری ضبط کرده است. نسب او با دوازده واسطه به امام حسن (علیه السلام) می‌رسد.

خاندان وى همه از اهل علم و تقوى بوده و شخصیتهاى برجسته‌اى از میان آنان برخاسته‌اند. فرزندان و نسل ایشان عموما از اهل علم و دانش بوده‌اند که از جمله آنها یکی سید ابو المحاسن، احمد بن فضل الله، عالم و فاضل و قاضى شهر کاشان و دیگری سید عز الدین ابو الحسن على بن فضل الله راوندى‌ می‌باشد.

تحصیل و اساتید

سید فضل الله راوندى در جوانى براى این که از محضر علماى بزرگ استفاده کند، به شهرهاى دور و نزدیک مثل اصفهان، رى، نیشابور، بیهق، بغداد، مکه، مدینه، نجف اشرف، کربلا، مشهد، شیراز و... سفر کرد و در حضور بزرگانى همانند علامه فضل بن حسن طبرسى صاحب تفسیر مجمع البیان، ابوعلى حسن فرزند شیخ طوسى و... به کسب و علم و معرفت پرداخت.

برخی از اساتید و مشایخ او عبارتند از:

1. امام شهید عبدالواحد بن اسماعیل رویانی.
2. سید ابوالبرکات محمد بن اسماعیل حسینی مشهدی.
3. سید مرتضی بن سید داعی حسینی.
4. ابوالحرب المنتهی بن سید داعی حسینی.
5. سید علی بن ابوطالب حسنی.
6. شیخ حسین بن محمد بن عبدالوهاب بغدادی.
7. علی بن علی بن عبدالصمد و برادرش محمد بن علی.
8. ابوعبدالله جعفر بن محمد دوریستی.
9. ابوجعفر، محمد بن علی بن حسین مقری نیشابوری.

تدریس و شاگردان

«مدرسه مجدیّه» در کاشان از آثار مجدالدین عبدالله فضل بن محمود کاشانى متوفاى ۵۳۵ قمری است. او پس از احداث این مدرسه، متصدى و تولیت این مدرسه بسیار بزرگ را به سید راوندى سپرد. ایشان در این مدرسه فقه، اصول، حدیث، تفسیر، ادبیات را تدریس می کرد و به موعظه مى پرداخت. علمای بزرگی در محضر سید فضل الله راوندى تربیت شده اند، مانند:

1. ابن شهر آشوب مازندرانی.
2. شیخ منتجب الدین بن بابویه قمی.
3. شیخ محمد بن حسن طوسی، پدر خواجه نصیرالدین طوسی.
4. سید ناصرالدین ابوالمعالی محمد بن حسین بن محمد حمدانی.
5. شیخ قوام الدین محمد بن محمد بحرانی.
6. شیخ تاج الدین محمد بن محمد شعیری.

آثار و تألیفات

سید فضل الله راوندى آثارى سودمند در زمینه هاى حدیث، دعا، شعر، ادبیات، شرح و ترجمه و تفسیر قرآن مجید، نوشته است، از جمله:

1. کتاب النوادر.
2. ضوء الشهاب فی شرح الشهاب.
3. الأربعین فی الأحادیث.
4. دیوان اشعار.
5. أدعیة السرّ: این رساله در بر دارنده ی ۳۱ دعاى گوناگون براى مقاصد مختلف است.
6. الحاشیة على أمالی المرتضى.
7. خبر مولانا حضرت قائم علیه السلام.
8. الکافی فی التفسیر.

در نظر عالمان

سید فضل الله راوندی شخصیتی فاضل و دانشمند، عالمی بزرگوار و رئیس مذهب و از برجسته ترین علمای دوران خود بشمار می رفت.

• سمعانی در کتاب خود می گوید: روزی به کاشان رفتم و تصمیم به زیارت ابوالرضا فضل الله راوندی گرفتم. وقتی به خانه وی رسیدم، در زدم و منتظر خروج ایشان شدم. در آن هنگام دیدم بالای درِ خانه این آیه شریفه را نوشته اند: «إنَّما یُریدُاللّهُ لِیُذهِبَ عَنکمُ الرِّجسَ أهلَ البَیتِ و یُطهِّرَکم تَطهیراً» (احزاب، ۳۳). لحظه ای که چشمانم به روی مبارکش افتاد، دیدم ایشان از آن چه تصور می کردم بسیار بزرگوارتر است. در آن دیدار من برخی احادیث و روایات و بخشی از اشعار وی را از ایشان شنیدم. از جمله اشعاری که ایشان به خط خود برای من نگاشتند این ابیات بود:

هل لک یا مغرور من زاجر * أو حاجز من جهلک الغامر

أمس تقضی و غد لم یجیء * والیوم یمضی لمحة الباصر

فذلک العمر کذا ینقضی * ما أشبه الماضی بالغابر

یعنی: ای فریفته دنیا آیا چیزی تو را بیدار می کند؟ و آیا مانعی در برابر دریای جهل تو وجود دارد؟ دیروز گذشت و فردا هنوز نیامده است. و امروز هم با یک چشم به هم زدن می گذرد. و عمر این گونه به پایان می رسد. چقدر گذشته به آینده شباهت دارد.

• عماد کاتب درباره ایشان می گوید: سید فضل الله راوندی شخصیتی کم نظیر و دارای نسبی شریف و اخلاقی بزرگوار بود. وی از قدمای علما و دانشمندی فاضل و دارای چهره ای جذاب و با ابهت و صاحب سخنی زیبا بود. او واعظی بزرگ و دارای خطی خوش و تألیفاتی فراوان بوده، مورد احترام مردم و از رزق و روزی خوبی نیز بهره مند بود. در سال ۵۳۳ هجری در دوران کودکی من و برادر کوچکم در مدرسه مجدیه در شهر کاشان درس می خواندم. در آن زمان می دیدم که آن سید بزرگوار به مدرسه می آمدند و در آن جا درس اخلاق می دادند. جمعیت فراوانی از مردم عادی و علمای بزرگ نیز پای درس ایشان حاضر می شدند. بعدها در اصفهان با فرزندش احمد دوست شدم و از طریق ایشان بهتر با تألیفات و مقام علمی پدر بزرگوارش آشنا گشتم.

وفات

سید فضل الله راوندى، سرانجام پس از عمری خدمت به اسلام و علوم و معارف آل محمد صلی الله علیهم اجمعین، در حدود سال ۵۷۰ یا ۵۷۱ هجری دیده از جهان فروبست. مرقد این دانشمند فرزانه در قبرستان محله «پنجه شاه» نزدیک مسجد جمعه کاشان است.

منابع

• عقیقی بخشایشی، تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه.
• ابوالرضا سید ضیاء الدین فضل الله راوندی، تبیان، بازیابی: ۱۱ اسفند ۱۳۹۲.
• سایت فرهیختگان تمدن شیعی.